Bu blog yazısında, GES Mahsuplaşma sürecinin detaylarını sizler için derledik.
Öncelikle GES Mahsuplaşma Nedir? sorusu merak edilen konuların başında geliyor.
GES Mahsuplaşma, enerji üreticilerinin ürettikleri elektrik enerjisini kendi tüketimlerini karşılamak için kullanmaları veya fazla enerjiyi elektrik şebekesine vererek karşılığında bir bedel almaları sürecidir.
1. Enerji Üretimi ve Ölçüm
Akıllı Sayaçlar:
GES tesislerinde enerji üretim ve tüketim verilerinin doğru bir şekilde ölçülmesi, mahsuplaşma sürecinin sağlıklı yürütülmesi için elzemdir. Bu bağlamda, akıllı sayaçlar kullanılır. Akıllı sayaçlar, enerji üretimini ve tüketimini yüksek doğrulukla ölçer ve bu verileri belirli aralıklarla kayıt altına alır. Akıllı sayaçların temel işlevleri şunlardır:
- Gerçek Zamanlı Ölçüm: Enerji üretimi ve tüketimi anlık olarak izlenir.
- Veri Aktarımı: Ölçüm verileri, enerji dağıtım şirketine düzenli aralıklarla aktarılır, bu da verilerin güncel ve doğru olmasını sağlar.
- Hata Önleme: Geleneksel sayaçlardan farklı olarak, akıllı sayaçlar veri hatalarını minimize ederek daha güvenilir ölçümler sunar.
Veri Aktarımı:
Enerji üretim ve tüketim verileri, elektrik dağıtım şirketine aktarılır. Bu veri aktarımı genellikle otomatik sistemler aracılığıyla gerçekleştirilir ve bu veriler mahsuplaşma sürecinin temelini oluşturur. Veri aktarımının güvenilirliği, mahsuplaşmanın doğruluğu açısından kritik öneme sahiptir.
2. Mahsuplaşma Süreci
Enerji Tüketimi ve Üretimi:
GES üreticileri, güneş enerjisinden elde ettikleri elektriği kendi enerji tüketimlerini karşılamak için kullanabilirler. Eğer üretilen enerji, tüketilen enerjiden fazla ise, fazla enerji elektrik şebekesine verilir. Bu fazla enerji, mahsuplaşma sürecinde değerlendirilir. Mahsuplaşmanın temel adımları şunlardır:
- Enerji Kullanımı: Üretici, güneş enerjisinden elde edilen elektriği tesisinin ihtiyaçları için kullanır.
- Fazla Enerji: Eğer üretim, tüketimi aşıyorsa, fazla enerji şebekeye verilir. Bu enerji, elektrik dağıtım şirketi veya elektrik perakende şirketi tarafından değerlendirilir.
Tarifeler ve Fiyatlandırma:
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), enerji üreticileri için tarifeler ve fiyatlandırma düzenlemeleri yapar. Bu düzenlemeler, enerji satış fiyatını ve üreticinin alacağı ödemeyi belirler. EPDK’nın belirlediği tarifeler, aşağıdaki faktörlere bağlı olarak şekillenir:
- Enerji Türü: Güneş enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynakları için farklı tarifeler uygulanabilir.
- Pazar Koşulları: Enerji fiyatları, piyasa koşullarına ve arz-talep dengesine göre değişiklik gösterebilir.
- Teşvikler: Devlet teşvikleri ve sübvansiyonlar, tarifeleri etkileyen önemli faktörlerdendir.
Aylık/Yıllık Mahsuplaşma:
Enerji üretim ve tüketim verileri toplandıktan sonra, elektrik dağıtım şirketi tarafından aylık veya yıllık mahsuplaşma yapılır. Mahsuplaşma süreci şu şekilde işler:
- Veri Toplama: Elektrik dağıtım şirketi, üretici tarafından iletilen veri ve faturaları toplar.
- Hesaplama: Üretim ve tüketim arasındaki fark hesaplanır:
- Pozitif Mahsuplaşma: Üretim tüketimi aşıyorsa, üreticiye fazla enerji için ödeme yapılır.
- Negatif Mahsuplaşma: Tüketim üretimi aşıyorsa, tüketim fazlalığı enerji faturasına yansıtılır.
- Düzenleme: Hesaplanan fark, aylık veya yıllık olarak düzenlenir ve gerekli düzeltmeler yapılır.
Faturalama ve Ödeme: Üreticinin şebekeye verdiği enerji, belirlenen birim fiyattan hesaplanır ve fatura edilir. Elektrik perakende şirketleri, bu faturaları ödeyerek üreticilere ödeme yapar.
3. Serbest Tüketici İçin GES Mahsuplaşma
Serbest Tüketici Nedir?
Serbest tüketiciler, belirli bir miktarın üzerindeki enerji tüketimini serbest piyasa şartlarına göre satın alabilen tüketicilerdir. Bu tüketiciler, enerji ihtiyaçlarını piyasa fiyatlarına göre belirleyebilirler ve enerji tedarikçileriyle doğrudan sözleşme yapabilirler.
Serbest Tüketici İçin Ges Mahsuplaşma: Üreticinin, enerji tüketiminden fazla üretim yapması durumunda, enerji genellikle şebekeye verilir ve bu enerji için ödeme alınır. Bu ödeme elektrik perakende şirketi veya elektrik dağıtım şirketi tarafından yapılır. Fazla enerji üretimi için üreticilerin alacakları ödeme, elektrik dağıtım şirketi veya perakende şirketi tarafından, tedarikçiden talep edilen iade/mahsup/üretim bedeli faturası yoluyla gerçekleştirilir.
Mevzuata uygun şekilde tedarikçiye yapılan bildirimler neticesinde, Mahsuplaşma süreci şu adımları içerir:
- Fazla Enerji ve İade Faturası: Üretici, enerji tüketiminden fazla üretim yaparsa, fazla enerji şebekeye verilir. Bu durumda, ilgili Elektrik Dağıtım Şirketi veya Elektrik Perakende Şirketi tarafından, üreticinin tedarikçisine üretim miktarına dayanarak bir iade faturası düzenlemesi istenir.
- Tedarikçi Fatura Düzenleme: Elektrik tedarikçisi, bu iade faturası doğrultusunda, üreticinin GES’ten elde ettiği hak ediş bedelini, ya doğrudan bir iade faturası yoluyla ya da mevcut faturalarından mahsup ederek üreticiye öder.
Güneş Enerjisi Santrali (GES) kurulum ve işletme süreçlerinde, çeşitli bedeller ve ücretler söz konusudur. 2024 itibarıyla, bu bedel ve ücretlerin nasıl belirlendiği ve ödenmesi gerektiği ile ilgili mevzuat hükümleri, enerji üreticileri ve tedarikçiler için önemli bir rehber niteliğindedir.
Emreamade Kapasite Bedeli
Yönetmelik kapsamında yer alan üretim tesislerine emreamade kapasite bedeli tahakkuk ettirilmez. Yani, GES’lerin kurulumunda emreamade kapasite bedeli ödenmez. Bu durum, üretim tesislerinin finansal yüklerini hafifletir ve daha uygun maliyetlerle enerji üretim sürecine başlanabilmesine olanak sağlar.
Şebeke İşletmecisi ve Görevli Tedarik Şirketlerinin Bedelleri
Yönetmelik çerçevesinde belirli bedeller ve ücretler ödenir. Bu bedeller, şebeke işletmecileri ve görevli tedarik şirketleri tarafından tahsil edilir ve her yıl 31 Aralık tarihine kadar belirli kriterlere göre Kurul tarafından belirlenir. Şu bedeller söz konusudur:
- Başvuru Bedeli: İlgili şebeke işletmecisi tarafından tahsil edilebilecek başvuru bedelidir. Bu bedel, GES tesisinin elektrik şebekesine bağlantısı için başvuruda bulunurken ödenir.
- Yıllık İşletim Bedeli: İlgili şebeke işletmecisi ve görevli tedarik şirketleri, fiilen üretim yapan kişiler için yıllık işletim bedeli tahsil eder. Bu bedel, üretim tesisinin işletmede olduğu yılın Temmuz ve Aralık ayları son işgünü mesai bitimine kadar ödenmelidir.
- İşlem Bedeli: Başvurular ile sonuçlandırılan taleplere ilişkin işlem bedeli, ilgili şebeke işletmecisi ve görevli tedarik şirketine ödenir. Bu bedel, yapılan işlemler karşılığında tahsil edilir.
Sistem Kullanım Bedelleri
Yönetmelik kapsamında üretim yapan gerçek ve tüzel kişiler, Kurul Kararı ile belirlenen sistem kullanım bedellerini ödemekle yükümlüdür. Lisanssız üretim tesisi sahipleri için önemli bir uyarı da bulunmaktadır: Sistem kullanım bedellerinin, faturada belirlenen son tarihe kadar ödenmemesi durumunda, herhangi bir bildirim yapılmaksızın şebekeden ayrılma işlemi gerçekleşir. Ayrılma gerekçesi, üretim tesisi sahibine üç işgünü içinde yazılı olarak bildirilir. Bu durum, enerji üretim tesislerinin düzenli ve kesintisiz bir şekilde faaliyet göstermesi için gereklidir.
Bağlantı ve Sistem Kullanımından Kaynaklanan Diğer Bedeller
Yönetmelik kapsamında faaliyette bulunan gerçek veya tüzel kişilere, bağlantı ve sistem kullanımından kaynaklanan her türlü bedel ve teminat için ilgili mevzuat hükümleri uygulanır. Yani, bu bedeller ve teminatlar, ilgili mevzuatın belirlediği kurallar çerçevesinde ödenir ve uygulanır.
Güneş Enerjisi Santrali kurulum ve işletme süreçlerinde karşılaşılabilecek bedeller ve ücretler, mevzuat tarafından belirlenen kurallar doğrultusunda ödenmelidir.
2024 yılı itibarıyla, emreamade kapasite bedelinin kaldırılması ve sistem kullanım bedellerinin düzenli ödenmesi gibi düzenlemeler, GES yatırımlarının mali yönetimini daha şeffaf ve öngörülebilir hale getirmektedir.
Bu düzenlemeler, enerji üreticileri için önemli bir mali rehber niteliğindedir ve sürecin her aşamasında uyulması gereken kuralları net bir şekilde belirler.
EPDK’nın Rolü
- EPDK, enerji piyasasının düzenleyici kurumudur ve mahsuplaşma sürecinin şeffaf ve adil bir şekilde yürütülmesini sağlar. EPDK, enerji üretiminden tüketime kadar olan süreçlerde belirli kuralları ve tarifeleri belirler. GES’lerin üretim ve mahsuplaşma sürecine ilişkin düzenlemeleri, EPDK’nın koyduğu standartlara ve piyasa koşullarına göre şekillenir. EPDK ayrıca, tarife değişiklikleri ve diğer düzenlemeler hakkında bilgi verir.
Elektrik Dağıtım Şirketlerinin Rolü
- Elektrik dağıtım şirketleri, enerji üreticilerinin ürettiği elektriği şebekeye entegre eder ve bu enerjiyi tüketicilere ulaştırır. Mahsuplaşma sürecinde, dağıtım şirketleri, enerjinin doğru bir şekilde kayıt altına alınmasını ve mahsuplaşma hesaplamalarının yapılmasını sağlar. Ayrıca, üreticiler ile tüketiciler arasındaki enerji akışını izler ve raporlar.
Elektrik Perakende Şirketlerinin Rolü
- Elektrik perakende şirketleri, enerji üreticilerinden satın aldıkları enerjiyi nihai tüketicilere sunar. Perakende şirketleri, mahsuplaşma sürecinde belirlenen birim fiyat üzerinden enerji satın alır ve bu enerjiyi tüketicilere satar. Üreticilere ödeme yaparken, bu şirketler, üreticinin sağladığı enerji miktarına ve geçerli birim fiyata göre hesaplama yapar.
